In “Met het oog op
morgen”, een bedtijd programma waar ik vaak naar luister – en dat zelden zo
slaapverwekkend is dat ik voor het einde (om 12 uur) in slaap val, werd
vanavond gesproken over de dood van Michael Zeeman, die maandag op 50 jarige
leeftijd aan een hersentumor is overleden. Aan het woord kwamen Hans-Maarten
v.d. Brink en Jan Willem Otterspeer, die aan de tand gevoeld werden door Mieke
v.d. Wey.
Jammer dat het
gesprek weer ging over de belezenheid van de man en het aantal boeken dat hij
las en had gelezen: Minstens één per dag - vanmiddag werd in een ander
radioprogramma al gezegd dat hij er wel eens drie of vier las ... alsof dat een
aanbeveling was! De interviewster en de geïnterviewden zaten hoorbaar naar adem
te snakken.
Kortom: het leek
wel een tegen elkaar opbieden over welke enorme hoeveelheden boeken Zeeman
gelezen had. In een van de andere
programma's die aan zijn overlijden gewijd was werd zelfs door iemand met
bewondering gesproken over het feit dat hij 's ochtends eens aan was komen
zetten met de uitroep dat hij 's nachts maar liefst vier boeken had gelezen!
Een van de
geïnterviewden had maar 1 keer op een boek kunnen wijzen dat Zeeman niet
gelezen had en hij wel: Eastern Aproaches van Fitzroy Mc Lean. Toch
overtroefd? Michael moet in ieder geval
wel ooit een cursus snellezen gevolgd hebben. In dat laatste programma werd ook
breed uitgemeten dat hij zich zo negatief had uitgelaten over Menno ter Braak
(ook al eens eerder gedaan door W.F. Hermans). Het is natuurlijk gemakkelijk om
een oordeel te hebben over dode schrijvers. Jammer dat er geen kritische vraag
kwam in de geest van: heeft hij die hersentumor misschien opgelopen als gevolg
van dat vele boekenlezen?
Die vraag zou een
beetje ongepast lijken, maar zou wel iets relativerends in zo’n laudatio
gebracht hebben en zou je aan het denken kunnen zetten of het lezen van dat
enorme aantal boeken (hoe meer hoe beter) nu werkelijk zoveel aan je
intellectuele status toevoegt.
Zeeman las alles
waar een kaftje omheen zat en dat zou toch geen criterium moeten zijn. Het is
helaas zo dat het lezen van boeken en het hebben van een gevulde boekenkast
voor veel mensen vooral een statussymbool is, net als het appreciëren van Bach
of Mozart dat is. Het is chique!
Er werd kortom weer volop gebaltst over irrelevante zaken en
Michael werd volkomen heilig verklaard. Jammer dat alle realisme bij zo’n
herdenkings-programma uit het oog wordt verloren. Ik herinner me een aflevering
van “Zeeman met boeken” uit 1997 waarin hij de vloer aanveegde met Arnon
Grunberg (ook mijn lieveling niet). Diens boek
- ik weet niet meer welk - vond hij een onverteerbare verzameling
columns. Zou Grunberg Zeeman ook zo aardig vinden? Waren de kritieken van
Zeeman onomstreden? Geen woord erover.
Het gebalts doet
me denken aan de publiciteit na het overlijden van Martin Bril en Kees Fens,
die ook meteen de hemel in werden geprezen – waarbij je je toch af kunt vragen
of die na tien jaar nog herinnerd zullen worden.
Maar bovenal doet
het onrecht aan de echte kwaliteiten van Zeeman.
