Negende Geschiedenis van Gezaguit: MINNEBRIEVEN door MULTATULIHassan verkocht dadels in de straten van Damaskus. Als ik zeg dat hy die verkocht, bedoel ik eigenlyk dat hy ze niet verkocht, want z'n dadels waren zoo klein, dat niemand die koo-pen wilde.
Met verdriet en afgunst zag hy hoe ieder den ryken Aouled begunstigde, die naast hem woonde op 'n mat. Want ze woonden op matten, in Damaskus, met zeer hooge verdieping, omdat ze geen dak boven zich hadden. De rykdom van Aouled bestond dan ook niet in huizen, maar in 'n tuin die zeer vrucht-baar was, ja zóó vruchtbaar, dat de dadels die er groeiden zoo groot waren als drie gewone dadels. En daarom kochten de voorbygangers de dadels van Aouled, en niet de dadels van Hassan.Daar kwam in de stad 'n Derwisch die wysheid te veel had, en te weinig voedsel. Althans hy ruilde z'n kennis voor spyze, en men zal zien hoe onze Hassan wèlvoer by dien ruil.-- Geef my te eten, gebood hem de Derwisch, dan zal ik doen wat geen Khalif voor u doen kan. Ik zal het volk dwingen uw dadels te koopen, door die groot te maken, ja, grooter
dan de vruchten van Aouled. Hoe groot zyn die?-- Helaas, Derwisch van Allah gezonden -- ik kus uwe voe-ten -- de dadels van Aouled -- Allah geef hem krampen -- zyn driemaal grooter dan gewone dadels! Treed binnen op m'nmat, kruis uwe beenen, wees gezegend, en leer me m'n dadels grootmaken, en het volk dwingen die te koopen.
Hassan had kunnen vragen, waarom de Derwisch die zoo bekwaam was, spyze behoefde? Maar chicaneeren deed Hassan nooit. Hy zette z'n gast gekookt leder voor, alles wat hy over had van 'n gestolen geitebok.De Derwisch at, verzadigde zich, en sprak
-- Driemaal grooter dan gewone dadels zyn de vruchten van uw buurman, hoe groot wilt ge dat de uwe worden, o Hassan, zoon van ik weet niet wien?Hassan bedacht zich even, en zeide: -- Allah geve u kinderen en vee! Ik wenschte dat m'n dadels driemaal grooter waren, dan ze door u kunnen gemaakt worden.-- Zeer wel, sprak de Derwisch. Zie hier 'n vogel, dien ik meebracht uit het verre Oosten. Zeg hem dat elk uwer dadels zoo groot is als drie van uw dadels.
-- Ik wensch u vrouwen en kameelen, o Derwisch -- die aangenaam riekt als olyven -- maar wat zal het baten of ik dezen vogel zeg wat niet is?
-- Doe naar m'n zeggen, hernam de wyze man. Daarvoor ben ik Derwisch, dat ge my niet begrypt.
Hassan kromp in, en zeide: -- Ik ben uw slaaf, o vogel Rock! M'n vader was 'n hond . . .
en elk myner dadels is zoo groot als drie van m’n dadels!
-- 't Is wel, zei de Derwisch. Ga zóó voort, en vrees Allah
Hassan ging zoo voort. Hy vreesde Allah, en vertelde maar altyd door aan den vogel, dat z'n dadels onmogelyk groot waren.
Het loon der deugd bleef niet uit. Nog geen driemaal had de Khalif al de bewoonsters van z'n harem laten ombrengen... noch had geen moeder den tyd gehad haar dochters behoorlyk gereed te maken voor de markt te Roem‡) nog had Hassan geen enkel verdwaald geitenbokjen ontmoet, om hem gezelschap en in 't leven te houden op z'n mat, en ziedaar, de vogel riep: -- Myn vader is 'n hond . . .
Dat was niet noodig, maar hy zei 't Hassan na. . . . m'n vader is 'n hond, kryg lengte van veeren, de dadels van Hassan Ben ^‼) . . . Ik weet den naam van Hassan's vader niet, en als de man 'n hond was, komt die er ook niet op aan.
-- De dadels van Hassan zyn driemaal grooter dan ze zyn.
Toen waren er betweters in Damaskus, die dit tegenspraken. Maar 't duurde niet lang. Er was namelyk in de stem des vogels iets dat de lucht deed trillen op 'n wyze die invloed had op de straalbreking. De dadels groeiden, groeiden . . . in aller oogen!
En de vogel riep maar al voort:
-- De dadels van Hassan zyn driemaal grooter dan ze zyn!
En ze groeiden! Men overgaapte zich om er in te byten. En Aouled werd zeer mager. Maar Hassan kocht veel geitebokken en lammeren, en hy bouwde een dak over z'n mat. Hy werd zeer eerlyk, en vond het schande als iemand die zelf geen lammeren had, een opat van de zynen. En hy ging voort Allah te vreezen.
Deze vroomheid en die rykdom had hy te danken aan den kleinen vogel, die altyd hetzelfde zei, en leugen tot waarheid maakte door herhaling. Ieder vond Hassan's dadels groot, ieder
was gedwongen die te koopen, ieder. . .Behalve Hassan zelf, die in stilte zich voorzag by Aouled, wiens eenige klant hy was.
^*) Rock is 'n reuzevogel in de mythologie van het Oosten. Onze kasteelen in 't schaakspel waren vroeger Olifanten, nog vroeger: rocks.Van hier 't woord rokeeren.
^†) Indaloes = Pertjah = Sumatra. Ik denk dat het een Beo was, die over Sumatra van Nieuw-Guinea kwam. Het woord Beo (nababbelaar, naklapper) zou wel eens de rationeele wortel van Biologie kunnen we-zen. Op gelyken grond heeft misschien: logos 't aanzyn aan ons: leugen geschonken. Zie 't evangelie van Johannes, cap. I. vs. 1.
^‼) Ben = zoon.

Hassan wenschte den vogel lengte van veeren, en noemde hem Rock. Maar 't was geen rock. *) 't Was 'n kleine vogel die wel wat op 'n raaf geleek, met losse tong en hippelenden tred. De Derwisch had hem meegenomen van Indaloes †) waar hy was aangebracht door kooplieden, die over zee waren gekomen uit het land waar de menschen op negers gelyken, schoon 't ver is van Afrika. Dat Hassan het beest ,,rock" noemde, was omdat hy had opgemerkt dat iemand wien men iets vraagt, uitdyt. En ook 't omgekeerde. Wie wat noodig heeft van 'n ander, krimpt in. Zoo was 't in Damaskus.

En dit is alzoo gebleven tot op dezen dag.

‡) Konstantinopel.

MDW

Marktwerking, deregulering en wetgevingskwaliteit... een "ever lasting" story?

   De Nederlandse levensmiddelenwetgeving is te complex, te ondoorzichtig en te gedetailleerd. Doe voorstellen hoe we daar verbetering in kunnen brengen. Dat was voor de interdepartementale MDW-werkgroep levensmiddelen-wetgeving het uitgangspunt. 

    Tegen zo’n uitgangspunt valt weinig in te brengen, want complex en ondoorzichtig is die wetgeving zeker. Tegen de aanbevelingen van de werkgroep om tot rigoureuze deregulering over te gaan valt tot op zekere hoogte evenmin veel in te brengen. Als het beschermingsniveau van de consument t.a.v. gezondheidsrisico's voldoende wordt gewaarborgd - een harde randvoorwaarde voor de werkgroep - dan kan er ongetwijfeld veel opgeschoond en gedereguleerd worden en zouden er veel zaken aan het zelfregulerend vermogen van de markt overgelaten kunnen worden zonder dat de belangen van de consument in het gedrang komen. 

    Dan zou de overheid zich kunnen beperken tot publiek toezicht op private toezicht activiteiten, een trend die met de introductie van HACCP toch al sterk in gang is gezet. Toch schuilt er een addertje onder het gras. Met name zaken als productsamenstelling in relatie tot etikettering (essentieel voor informatie van de consument) komen er in het rapport bekaaid af. Wat al te gemakkelijk wordt verondersteld dat dergelijke zaken wel in de sfeer van private enforcement tot een oplossing zullen komen. Is de (voornamelijk juridische) achtergrond van de werkgroepleden er misschien debet aan dat het handhavingsinstrumentarium hier wat wordt overschat? Mij schiet bij private enforcement tenminste altijd het gezegde “wie procedeert om een koe, die geeft er een toe” in gedachten. Een anekdote bij wijze van voorbeeld.

    Een Duitse collega vertelde me hoe in België twee producenten van levensmiddelen met elkaar in de clinch raakten over een simpel etiket. Producent A (uit Spanje) produceerde een product waarin amandelen verwerkt waren. Omdat die amandelen op het etiket duidelijk waren afgebeeld en het etiket daardoor een aanprijzend karakter had gekregen) had hij de hoeveelheid ook netjes kwantitatief in de ingrediëntendeclaratie opgegeven. Producent B maakte een vergelijkbaar product, ook met de (gelijke) hoeveelheid amandel netjes vermeld, echter... wel voor een veel lagere prijs! Zo laag, dat A tot de conclusie kwam dat zoiets alleen maar kon als er veel minder amandelen in verwerkt waren dan op het etiket was vermeld! Eigen laboratoriumonderzoek van A bevestigde dat vermoeden.

    Nu zou je als producent in Nederland misschien in zo'n geval proberen de Keuringsdienst van Waren voor je karretje te spannen. Die heeft immers mogelijkheden om de receptuur ter plaatse na te trekken. De zaak speelde echter in België en op de een of andere manier had A weinig vertrouwen in de mogelijkheden van de Belgische "Eetwaren-inspectie". Hij begon dus een civielrechtelijke procedure tegen B. En toen begon er een procedure die gaandeweg nachtmerrie-achtige proporties aannam. De ene deskundige na de andere werd ingehuurd om de productsamenstelling te ontrafelen maar niemand kwam er echt uit, omdat producent B beweerde "bijzondere techno-logische procedés toe te passen waardoor de samenstelling van het product niet meer te analyseren zou zijn.

    De ene deskundige ontkende dat zo'n proces dat effect had, de andere ging erin mee: de zaak liep volkomen vast. Mijn zegsman (als vierde deskundige bij de zaak betrokken) verhaalde met smaak hoe bij de eerste bijeenkomst waarbij hij aanwezig was geweest beide partijen waren begonnen elkaar voor rotte vis uit te maken met opmerkingen over de dubieuze Spaanse zakenmoraal, gepareerd met opmerkingen als "...et vous etes tous racistes...sans doute sympathisants du Vlaams Blok!". Het had maar weinig gescheeld of de comparanten waren elkaar in dat pompeuze Brusselse "Palais de Justice", die wanstaltige suikertaart, letterlijk in de haren gevlogen.

Meer dan 10 jaar bleek er nodig te zijn om die zaak tot een oplossing te brengen, en dat allemaal omdat de mogelijkheden om een complex ingrediënt "kwantitatief" te kunnen bepalen grandioos waren overschat. Als private enforcement van etiketteringsvoorschriften tot dat soort situaties leidt dan is het nog maar de vraag of het bedrijfsleven veel met deregulering opschiet. In ieder geval valt te hopen dat de wetgever voor het handhaven van etiketteringsregels adequate constructies zal bedenken de boven geschetste situaties te voorkomen.

    Wat betreft de wettelijk vastgelegde productbenamingen stelt de werkgroep voor om het aantal hiervan drastisch te beperken. Dat is vanzelfsprekend geheel in overeenstemming met het EU standpunt dat wettelijk verplichte productbenamingen en identiteits-standaarden een belemmering vormen voor productontwikkeling en de culinaire verscheidenheid binnen de EU geen recht doen. The EU rejects recipe law; iedere EU functionaris schreeuwt het van de daken en men kijkt in Brussel nogal eens verliefd naar kwantitatieve ingrediënten-declaratie (QID) als panacee om zowel de product-samenstelling vrij te kunnen laten als informatie aan de consument te waarborgen. 

    Helaas is het zo dat we, ondanks het feit dat er op kwalitatief gebied ontzettend veel mogelijk is, als het erom gaat het gehalte van een ingrediënt te bepalen vaak met lege handen staan, zeker als niet om een additief maar om een samengesteld ingrediënt gaat. Als die tekortkomingen in de controle zich nu al voordoen dan zal dat bij een vrijere product-receptuur alleen maar slechter worden. De Consumentenbond heeft geen ongelijk als ze stelt dat de overheid in haar streven om te dereguleren een zware wissel trekt op het vertrouwen van de consument.